Kâğıt Nedir?


Kâğıt, hamur haline getirilmiş, çeşitli nebati (bitkisel)   maddelerden yapılan, üzerine yazı yazılan, ince, kuru yaprak. İnce bitki   liflerinin keçeleşmesi ile meydana gelen bugünkü kağıdın ilk olarak M.S. 1.   yüzyılda Çin'de yapıldığı sanılmaktadır.
İnsanoğlunun hayatının bir parçası olan yazı, daha önceleri, düz konik, taş   ve ağaç gövdeleri ile killi topraktan yapılmış yazı levhaları üzerine   yazılmaktaydı.

 

Kâğıt Tarihçesi


Aslında M.Ö. 4000 yıllarında Mısır'da bulunan   Cyperius (papirüs) denilen bitkinin sapı uygun boyutlarda kesilip bir tahta   üzerine dizilip, sulu vaziyette tokmaklanarak bir çeşit kağıt üretilmekdeydi.   Yapılışı ve özelliği bakımından bugünkü kağıttan farklı olmakla beraber, kağıt   ismi bu papirüs kağıdından kalmıştır.


Papirüsle beraber, çeşitli hayvan derilerinden   yapılan pergament (parşumen) kağıdı da tarih boyunca kullanılmıştır. Parşumen,   bugün bile kullanılan, yazı yazmaya ve resim yapmaya çok elverişli, uzun ömürlü   bir kağıt çeşididir.


Kağıt, ilim ve kültürün yayılıp gelişmesinde çok   büyük bir rol oynamıştır.ve ilk para mantığının birşeyler satın alma, değiş   tokuş gibi parasal şeylerin başlangıcı olmustur.. Yazma, taşıma ve   muhafazasındaki kolaylıklar, herhangi bir yerdeki ilim ve bilginin çok kısa bir   zamanda dünyanın her tarafına kolayca yayılmasını temin etmiş, böylece bugünkü   medeniyete ulaşılmasının başlıca vasıtalarından birisi olmuştur. Bugünkü dünyada   kağıt, en başta gelen sanayi mamüllerinden biridir ve günlük hayatta en çok   ihtiyaç duyulan maddelerden biridir. İlmi çalışmalar, eğitim ve öğretim   müesseseleri, her türlü basın, yayın faaliyetlerinin yanısıra para basımında,   ambalaj işlerinde, mutfakta ve daha pekçok yerde kağıt kullanılmaktadır.


Eskiden kağıt üretimi az yapıldığı için, dünyanın   her yerinde kıymetli tutulurdu. Sonradan üretimin bollaşması ve yaygınlaşması   ile eski itibarını kaybetti. Ancak son yıllarda kağıt yapımında kullanılan   hammaddenin tükenmeye yüz tutması, artan maliyetler ve diğer sebeplerle günden   güne kıymetlenmektedir.


Kağıdın kimin tarafından bulunduğu bugün kesin   bilinmemektedir. Ancak bugünkü kağıt hamuru ile elde edilen kağıdın ilk modeli   milattan sonra 105'te Çin'de Ts'ai Lun adında bir saray görevlisi tarafından   yapıldığı kabul edilmektedir. Ts'ai Lun Ağaç kabukları, bez parçaları ve diğer   lifli malzemeleri özlü ve yumuşak bir hamur haline gelinceye kadar dövüp, elde   ettiği hamuru geniş bir tekne içinde suyla karıştırarak ilk mekanik odun   hamurunu elde etti. Daha sonra gözenekli bir kalıbı, hamurun içine daldırılıp   yukarıya kaldırıldığında, su gözeneklerden süzülerek aşağıya akıyor, kalıbın   yüzeyinde lifli bir tabaka kalıyordu. Bu tabaka kalıp üzerinden alınıp   kurutulduğunda ve üzeinden el yapımı silindirlerle ilkel kalenderlemeden sonra   kullanıma hazır hale geliyordu.Keşfinden bugüne kadar 2000 yıl geçmiştir. Orta   Asya'da yapılan araştırma ve kazılarda, üçüncü ve yedinci yüzyıllar arasında   kullanılan kağıtların dut ağacı kabukları, kendir, kenevir ve pamuktan yapılmış   olduğu anlaşılmıştır.


Kağıt, Çin'den, Orta Asya'ya oradan da İran'a   geçti. 751 senesinde yapılan Talas Meydan Muharebesinden sonra, Çin'den alınan   esirlerden kağıt yapımı öğrenildi. Çin'in dışında ilk defa Semerkand'da kağıt   yapım merkezi kuruldu.


Yakın Doğuda ilk defa Abbasi hükümdarı Harun Reşid   zamanında 754 senesinde Bağdat'ta kurulmuştur. Batı alemi ise Müslümanlardan 400   yıl gibi uzun bir zaman sonra yine Müslümanlar sayesinde kağıdın varlığından   haberdar oldular. Bundan sonra Şam, Trablusşam, Yergen ve Mısır'da kağıt   fabrikaları kurulmuştur.


Kuzey Afrika'nın Müslümanlar tarafından   fethedilmesi ve daha sonra İspanya'ya geçilmesi üzerine, kağıt fabrikaları da   oraya taşınmıştır. Müslümanlar tarafından kurulması ve Avrupa'nın ilk kağıt   fabrikası olması bakımından bu fabrikalar çok önemlidir.


Böylece Çin'de binlerce yıl önce imalatına   başlanan kağıt, zamanla daha yeni metodlarla üretilmiş ve 18. yüzyılda Fransa'da   ilk defa kağıt makinası yapılmıştır. Kağıt makinalarında da sürekli olarak   teknolojik gelişmelere paralel olarak değişiklikler olmuş ve bugünkü çok motorlu   tahrik sistemli, Hamurun kesafet (yoğunluk), sıcaklık, pH, gramaj ve rutubet   gibi özelliklerini kontrol altında tutabilen otomatik kağıt makinaları ortaya   çıkmıştır.

 

Osmanlıda Kağıt


Türkiye'de de dünyadaki gelişmelere paralel olarak kağıt   sanayii sürekli bir ilerleme göstermiştir. Osmanlılar, kağıt ihtiyaçlarını   doğudan temin ediyorlardı. Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı   eserinden,İstanbul'da Bizans'tan kalma bir kağıt fabrikasının, Kağıthane   semtinde bulunduğu öğrenilmiştir. Üçüncü Sultan Selim Han zamanında, küçük de   olsa bir kağıt fabrikası yapılmış, fakat daha sonra üretimin çok pahalıya mal   olması sebebiyle fabrika kapatılmıştır.


İlk kağıt fabrikası 1744 yılında Yalova'da kurulmuştur. İbrahim   Müteferrika tarafından ilk Türk matbaasının kurulmasıyla artan kağıt ihtiyacını   temin etmek için, Yalova'da kağıt fabrikasının yapılmasına karar verildi. Bu   fabrikada birçok cins kağıt imal edildi. Sultan Birinci Mahmud Han bu fabrikadan   çok memnun oldu. Kur'an-ı kerim ve diğer İslami kitapları çoğaltmak gayesiyle   başka kağıt fabrikalarının da yapılmasını istedi. Fakat su azlığı, su yollarının   bozulması ve Avrupa kağıtlarının rekabeti yüzünden, Yalova Kağıt Fabrikası   kapandı. Osmanlı Devleti zamanında kurulan uzun ömürlü fabrika Beykoz Kağıt   Fabrikasıdır. 1804'te hizmete açılan bu kağıt fabrikasında İngiliz ve Flemenk   kağıtları kalitesinde kağıt yapmak istenmiştir. Bilahare dışarıdan kağıt   getirmek daha ekonomik olmuş, yabancı devletler kağıtlarını maliyetin altında,   zararına Türkiye'ye satmak suretiyle kağıt sanayisi baltalamışlardır. Neticede   Beykoz Fabrikası da kapanmıştır.


İzmir Kağıt Fabrikasının temeli ise 1844'te atıldı. Fabrikanın   buhar kuvvetiyle çalıştırılması kararlaştırılmıştı. Bu fabrika bir süre devletin   kağıt ihtiyacını karşılayabilmiştir. Yine Avrupa'nın çeşitli oyunları   neticesinde kapanmaya mahkum olmuştur.


Hamidiye Kâğıt Fabrikası, Osmanlı Devleti döneminde kurulan son   kağıt fabrikamızdır. Sultan İkinci Abdülhamid Han, Hamidiye Kağıt Fabrikasını   kurmakla Serkarın Osman Beyi vazifelendirmiştir. Fabrikanın yeri olarak   Beykoz'da, Kır Mevkii ve Hünkar İskelesi seçilmiştir. Osman Beyin oğlu Ali Cevat   Beyin 42 dönümlük yeri de satın alınarak genişletilmiştir. Bu fabrika İstanbul   ve Londra'da şubeleri olan Hamidiye Kağıt Fabrikası veya Ottoman   Paper Manifacturing Company Limited adıyla kurulan şirket tarafından idare   ediliyordu. Şirketin çıkardığı hisse senetleri satılmadı. Masson Scott firması   bir müddet bu fabrikayı çalıştırdı. Şirket (Hamidiye Kağıt Fabrikası), borcunu   ödemeyince mahkeme kararıyla Masson Scott firmasına devredildi. Bilhahare bu   firma da 1912 yılında hisse senetlerini satışa çıkardı. Hamidiye, şirketi tekrar   satın aldı. Fakat o sırada Birinci Dünya Savaşı çıkınca İngiliz personeli   memleketine döndü. Osmanlı Devletinin savaştan yenik çıkması üzerine galip   devletler kağıt fabrikasını dağıttılar.

 

Cumhuriyet döneminde ilk kâğıt fabrikaları


Cumhuriyet döneminde ilk kâğıt fabrikasının temeli İzmit'te 14 Ağustos   1934'te atıldı ve fabrika 1936 yılında işletmeye açıldı. Bu fabrikaya 1944   yılında ikinci kağıt selüloz fabrikası, 1945'te Klor Alkali Fabrikası ilave   edildi. 1954'te de üçüncü kağıt fabrikası kuruldu. 1957'den sonra eski makineler   değiştirildi. 1960 yılında dördüncü, 1961'de beşinci kağıt fabrikası kuruldu.   1955 senesine kadar Sümerbank Kağıt ve Karton Fabrikası ismi ile çalıştıktan   sonra İzmit Selüloz Sanayii Müessesesi adı verildi. Bilahare, 1955'te çıkarılan   bir kanunla Sümerbank'tan ayrılıp Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları İşletmesi   Genel Müdürlüğü (SEKA) adı ile iktisadi bir devlet kuruluşu oldu.


SEKA


İzmit'te SEKA'ya bağlı yedi kağıt ve karton fabrikasının yanısıra, Mekanik   Odun Hamuru Tesisleri, Oluklu Mukavva, Odun Selülozu Fabrikası, Saman Selülozu   Fabrikası, Klor Alkali Fabrikası, kuvvet santralı, su tesisleri ve atölyeler   vardır.


SEKA'nın Zonguldak-Çaycuma kuruluşu 1970'te işletmeye açılmıştır. Burada   kraft selülozu, kraft kağıdı ve yarı kimyevi selüloz imal edilmektedir.   Giresun-Aksu'daki mekanik odun hamuru ve gazete kağıdı tesisi ile 1971'de açılan   Muğla-Dalaman'daki tesisler de SEKA'ya bağlıdır. Dalaman'daki tesiste sülfat ve   viskoz selülozu, tabii kağıt ve karton imal edilmektedir.


SEKA'ya bağlı diğer tesis ve müesseseler de 1975'ten sonra hizmete açılan   Afyon Beyaz Saman Selülozu Tesisi, Balıkesir Selüloz Kağıt Tesisleri. Antalya   Kraft Selülozu ve Kraft Kağıdı Tesisleri, Akdeniz (İçel), Kastamonu, Bolu   müesseseleridir. 1936 yılında 10.000 ton olan kağıt üretimimiz, 1992 yılında   932.000 tona ulaşmıştır. Bu miktarın yarısını SEKA üretmekte, diğer yarısını da   özel sektör üretmektedir.